Na zalesionym wzgórzu zwanym Zagój*, poza dolinką małego potoku na pn. od nas, znajduje się rezerwat przyrody „Zadni Gaj” (pow. 6,4 ha), gdzie wśród mieszanego lasu rosną 42 drzewiaste cisy naturalnego pochodzenia. Niegdyś cisów musiało tu rosnąć znacznie więcej, jak świadczą o tym nazwy: wsi Cisownica*, potoku Cisówka przepływającego przez Cisownicę oraz wzgórza Cis (523 m) na pd.-wsch. od tej wsi. W samej Cisownicy rosną również 2 okazałe drzewiaste okazy cisa; to piękne drzewo jest w Polsce pod ścisłą ochroną, a jego wszystkie części, z wyjątkiem czerwonej osnówki nasion, są silnie trujące.
Widoczny na pd. wierzchołek, pod który podchodzą łąki — to szczyt Tułu*, objęty przez drugi rezerwat przyrody o nazwie „Tuł” (pow. 15,7 ha). Chroni on fragment naturalnych łąk z mnóstwem rzadkich gatunków roślin.
Na Tule* i w najbliższej okolicy naukowcy zanotowali 923 gatunki roślin, z czego wiele rzadkich lub zagrożonych wyginięciem. Rośnie tu m.in. zawilec gajowy, śnieżyczka przebiśnieg, pierwiosnka wyniosła, goryczka orzęsiona, a wiosną zakwita różowo wawrzynek wilczełyko. Występuje też w tym rejonie kilkanaście gatunków storczyków spośród 72 znanych w Europie Środkowej, m.in. storczyki: blady, samiczy, plamisty i purpurowy. W runie świetkistych mieszanych zagajników na obrzeżach łąk pojawia się kruszczyk błotny, listera jajowata, gnieźnik leśny oraz pasożytujący na korzeniach drzew i krzewów łuskiewnik. Niestety, zniknęły już, spotykane jeszcze na początku XX stulecia, storczyki: obuwik, kukawka i trójzębny. Rzadko, w pojedynczych okazach, trafiają się: lilia złotogłów, mieczyk dachówkowaty i silnie pachnący storczyk podkolan biały.
Jedynie jesienią spotkamy jeszcze dość obficie kwiaty zimowita jesiennego, mylonego często z krokusem (krokus jednak kwitnie tylko wczesną wiosną, przy czym na omawianym terenie nie rośnie!). Dopiero wiosną następnego roku wyrastają u zimowita liście i krótka łodyga, zakończona jajowatą puszką owocu — podobne do nierozwiniętego tulipana. Wszystkie części rośliny zawierają silnie trującą kolchicynę!
Warto jeszcze zwrócić uwagę na występowanie w rejonie Tułu* klonu polnego, czyli paklonu, rzadkiego w Polsce, a nie występującego prawie wcale w Beskidach. Paklon ma liście mniejsze od klonu i o zaokrąglonych klapach, a jego „skrzydełka” są ustawione w jednej linii, tworząc kąt 180°. Wzdłuż skraju łąk, którym właśnie idziemy, możemy podziwiać szereg pięknych paklonów o średnicy pnia do 40 cm i wysokości do 10 m. W lesie występują jedynie formy krzaczaste paklonu, przy czym można tu spotkać odmianę „suberosa”, u której kora wzdłuż gałązek tworzy tzw. listwy korkowe.
Znaki wyprowadzają teraz na grzbiecik między Zagojem* a Tułem* i wkraczają na polną drogę, wychodzącą tu od strony zach.
Drogą tą można w ok. 35 min. zejść do centrum Lesznej Górnej* (autobus). Z siodła interesujący widok na pn.-wsch., gdzie widzimy szczyty Lipowskiego Gronia (743 m) i Równicy (884 m) poza doliną Wisły, a na bliższym planie Mł. Czantorię*. W kierunku zach., w obniżeniu Lesznianki, widnieje szereg dymiących kominów huty w Trzyńcu* (16C), będących jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla przyrody Beskidu Śl.
Wspomnianą drogą trawersujemy pn.-wsch. stoki Tułu*, pozostawiając szczyt po prawej stronie i wychodzimy na kolejną szeroką przełęcz pod Tułem*, oddzielającą go od Mł. Czantorii (30 min., ze stacji PKP w Goleszowie 2 g.).*
Do tego miejsca można również dojść:
— Z Lesznej Górnej* (bez znaków, 20-30 min.). Z końcowego przyst. komunikacji autobusowej Leszna Górna Podlesie kierujemy się polną drogą w kierunku pn.-wsch. na samą przełęcz, którą osiągamy przy samotnym gospodarstwie, albo też idziemy jeszcze w kierunku pd.-wsch., w górę doliny Lesznianki, po czym w lewo, dość stromo w górę i wzdłuż linii gospodarstw na grzbiet, gdzie spotykamy znaki;
— Z Cisownicy* (bez znaków, 30-40 min.). Z końcowego przyst. komunikacji autobusowej Cisownica Pod Tułem idziemy jeszcze na pd., drogą biegnącą w górę potoku Cisówka. Mijamy ostatnie gospodarstwa, po czym wśród pól i łąk, którędy dogodniej, wychodzimy na grzbiet: albo na przełęcz, albo też dalej na wsch., w stronę Mł. Czantorii — do znaków.
Z przełęczy kierujemy się polną drogą biegnącą wśród pastwisk i pól, grzbietem w stronę Mł. Czantorii*.
Z niewielkiego wzniesienia po drodze rozpościera się interesujący widok na pd. i zach. Na pierwszym planie na pd. widzimy grzbiet graniczny biegnący od Mł. Czantorii* na zach. poprzez stromy, zalesiony stożek Ostrego*, Wróżną* i dalej nad Trzyniec*. Na prawo od Mł. Czantorii wychyla się Wlk. Czantoria* oraz, widziany w wielkim skrócie, grzbiet graniczny aż po Stożek*, na tle którego widoczna jest głęboko wcięta dolina Głuchowej* — już po stronie czeskiej, ograniczona od zach. grzbietem Łączki*. Poza doliną Olzy* m.in. Ostry (1044 m), dalej w prawo Jaworowy (1032 m) i stromo opadająca ku pn. Godula (738 m).
Dochodząc do grupy domków letniskowych, koło dawnej gajówki szlak skręca lukiem w prawo i osiąga skraj lasu (uwaga na znaki!). Tu kierujemy się w prawo i lasem, początkowo łagodnie, później coraz stromiej, dochodzimy do leśnego płaju trawersującego stoki Mł. Czantorii* na wysokości ok. 720 m npm.
Płajem tym w prawo (na pd.), a potem na przełaj przez las osobne znaki doprowadzają w 8-10 min. do pomnika poświęconego partyzantom z oddziału „Czantoria”.
Oddział partyzancki „Czantoria” powstał wiosną 1941 r., a w 1942 r. został włączony do Armii Krajowej jako pluton „Ustroń” i podlegał Inspektoratowi Rybnickiemu. W połowie 1943 r. liczył 23 żołnierzy pod dowództwem Klemensa Starzyka ps. „Szpak”. Działał głównie na terenie pasma Stożka i Czantorii oraz okolicznych miejscowości: Ustronia, Cisownicy, Trzyńca, Wędryni i Nydku, rozbrajając niemieckich żołnierzy i policjantów, likwidując konfidentów i szerząc popłoch wśród niemieckich osadników, członków NSDAP. 30. XI. 1943 r. hitlerowcy osaczyli 10 partyzantów z oddziału w zdekonspirowanym bunkrze na stokach Mł. Czantorii. 4 partyzantom udało się przebić przez pierścień obławy, pozostali, wraz z dowódcą oddziału, zginęli po krótkiej, zażartej walce. Ich prochy spoczywają na cmentarzu ewangelickim w Nydku*.
Przecinamy płaj i idziemy w górę stoku. Następnie podążamy szerokim zakosem przez karłowaciejącą buczynę, po czym wspólnie z dołączającymi się z lewej zn. żółtymi (2Ż) z Ustronia pokonujemy ostatnie metry podejścia, wychodząc na szczytową polanę Małej Czantorii* (45 min., ze stacji PKP w Goleszowie 2.45 g.). Na pd.-zach. garbie wierzchołka, gdzie koniec zn. żółtych — drogowskaz.
Z Mł. Czantorii obniżamy się grzbietem w kierunku pd.-wsch. Przecinamy pasmo lasu i schodzimy w wyraźną przełączkę, od której ciągnie się kolejna polana o nazwie Bąkula.
Z przełączki tej można zejść w kierunku pn.-wsch. — leśną dróżką wzdłuż potoku Roztoki lub narciarską trasą zjazdową — do małego schroniska narciarskiego przy dolnej stacji wyciągu orczykowego „Poniwiec” (20 min.). Stąd dalej w dół doliny do Poniwca, gdzie spotykamy zn. niebieskie (3N), wraz z którymi do szosy Wisła — Ustroń (przyst. autobusowy Ustroń Brzegi, razem 1 g.).
Za przełączką z prawej strony dołączą do nas granica państwowa. Ścieżka i granica biegną odtąd ściśle grzbietem, natomiast znaki wiodą nieco poniżej, trawiastymi zboczami lub skrajem lasu. Mijamy górną stację narciarskiego wyciągu orczykowego z Poniwca, a następnie drugi, mniejszy wyciąg talerzykowy. Wznosząc się łagodnie, mijamy po prawej, już po czeskiej stronie granicy, fragment lasu będący rezerwatem przyrody. Po ok. 45 min. dochodzimy do czeskiego schroniska na Czantorii, przy którym na przecinkę graniczną wychodzą czeskie zn. niebieskie (31N). Tu również z lewej, z lasu, wychodzą na grzbiet polskie zn. niebieskie (3N) z Ustronia. Wspólnie z nimi, grzbietem, który skręca tu na wsch., osiągamy szczyt Wielkiej Czantorii* (1 g., ze stacji PKP w Goleszowie 3.45 g.).
Na szczycie drogowskazy: zn. niebieskie (3N) prowadzą stąd do centrum Ustronia* (patrz wyżej), a czerwone do Ustronia Polany* (4C) oraz — w drugą stronę — na Stożek (15C).
Przejście szlaku w kierunku przeciwnym: Wlk. Czantoria – Mł. Czantoria (45 min.) – przeł. pod Tułem (1.15 g.) – schr. PTTK „Pod Tułem” (1.45 g.) – Dzięgielów (2.15 g.) – Goleszów (PKP) 3.15 g. Suma podejść 180 m. GOT 14 pkt.
