Beskid Żywiecki – Geologia
Grupa Pilska, Romanki i Lipowskiej, jak cały Beskid Żywiecki i Orawski geologicznie należy do Karpat Zewnętrznych i zbudowana jest z fliszu karpackiego. Powstawanie^ fliszu rozpoczęło się w okresie kredowym ery mezozoicznej, tj. około 140-65 min lat temu i trwało w okresie starszego trzeciorzędu (paleogen) ery kenozoicznej (współczesnej), tj. około 65-23 min lat temu. Najpierw w wyniku fałdowania Karpat Wewnętrznych na ich obrzeżu wytworzyło się rozlegle obniżenie wypełnione wodami morskimi. Do tak utworzonego śródziemnego morza z otaczających lądów, pod wpływem silnych procesów erozyjnych, osuwał się rozdrobniony materiał skalny, który osiadał na jego dnie. Procesy sedymentacji (osadzania) materiału erozyjnego powtarzające się w wielokrotnych seriach stworzyły układ poziomych warstw, których miąższość dochodziła do kilku tysięcy metrów. Z osadów o grubszych ziarnach tworzyły się zlepieńce i gruboziarniste piaskowce, zaś z drobniejszych zawiesin piaskowce drobnoziarniste i ilaste lupki. Natomiast margle i wapienie powstawały z wapiennych skorupek i szkieletów morskiej fauny. Uwagę turystów zwracają częstokroć nieregularne korytarzyki i bruzdy, widoczne na ławicach piaskowca. Są one nazywane hieroglifami, zapewne dlatego, że przypominają staroegipskie pismo. Przeważająca większość z nich powstała w wyniku mechanicznych ruchów niedostatecznie zespolonych osadów (hieroglify mechaniczne), niektóre są natomiast dowodem istnienia i działalności mieszkańców morskiego dna (hieroglify organiczne).
Pierwotna regularna struktura fliszu karpackiego, gdzie warstwy młodsze leżały na starszych, została zaburzona na przełomie starszego i młodszego trzeciorzędu (paleogenu i neogenu), tj. około 23 min lat temu. Doszło wówczas do potężnych ruchów górotwórczych zwanych orogenezą alpejską. Najpierw osady fliszowe zostały wypiętrzone i pofałdowane. Podczas fałdowania warstwy skalne, zależnie od stopnia plastyczności, różnie reagowały na oddziaływujące siły. Jedne, zwłaszcza takie jak ilaste lupki, gięły się i zawijały, inne, bardziej sztywne, pękały i nasuwały się na siebie, odspajając się od łupków. Horyzontalny dotychczas układ warstw przyjmował teraz postać różnorako ułożonych fałdów: prostych (pionowych), pochylonych, leżących. Częstokroć ławice skalne uległy odwróceniu, tak że osady starsze spoczęły na warstwach młodszych. Opisaną strukturę fliszu obserwować możemy w wielu naturalnych osuwiskach na stromych zboczach górskich, czy nad urwistymi brzegami potoków, a także w kamieniołomach. W następnym etapie, pod wpływem nacisków z kierunku południowego, fałdy skalne zostały oderwane od podłoża i przesunięte ku północy na odległość 20-30 kilometrów. Takie, nasunięte jedna na drugą, jednostki tektoniczne zwane są płaszczowinami.
Grupę Pilska, Romanki i Lipowskiej tworzą płaskie nasunięcia i fałdy należące do tzw. płaszczowiny magurskiej, składającej się z łupków, piaskowców, margli, wapieni i zlepieńców. Powszechnie występującą skałą jest tutaj popularny w Beskidach odporny piaskowiec magurski (jego miąższość dochodzi nawet do 2000 m). Na tym piaskowcu wytworzyły się różnej grubości warstwy (zależnie od wysokości) gleb piaszczysto-gliniastych i krzemionkowych z domieszką próchnicy i wapna. Grzbiety górskie mają charakter grzbietów inwersyjnych i monoklinalny. Dna dolin często są założone na starszych skalach wypiętrzonych ku górze, na ogól o małej odporności. Wyniosłe i strome grzbiety są natomiast tworzone przez młodsze i bardziej odporne piaskowce — zwłaszcza warstwy o lepiszczu krzemionkowym.
W młodszym trzeciorzędzie (neogen), tj. ok. 23-1,8 min lat temu, wypiętrzony i sfałdowany flisz karpacki poddany został procesom stopniowego niszczenia (erozji), które trwają do dziś, kształtując współczesne formy rzeźby. W rejonach, gdzie przeważały twarde piaskowce magurskie, utworzyły się potężne grzbiety górskie, np. Pilska, Romanki i Lipowskiej. Natomiast tam, gdzie występowały mniej odporne łupki i zlepieńce powstały wąskie doliny rzeźbione przez potoki oraz szersze obniżenia zwane rowami erozyjno-denudacyjnymi. W Beskidzie Żywieckim rów taki stanowi dolina Soły i Koszarawy, zaś na Orawie dolina Białej Orawy oraz tzw. Rów Podbeskidzki (słow. Podbeskydska brazda), ciągnący się u stóp Pilska i Babiej Góry od wsi Nowoć na zachodzie po Rabczę i Rabczyce na wschodzie. Skalne warstwy fliszu odsłonięte są tylko na niewielkich przestrzeniach. W większości pokryte są różnorodnym mocnym zwietrzelinowym płaszczem, albo tzw. eluwialnym (zwietrzelina na miejscu), albo deluwialnym (zwietrzelina przemieszczona do podnóży stoków, dolin rzecznych i innych obniżeń). W kotlinach i na dnie dolin starsze warstwy pokryte są czwartorzędowymi osadami rzecznymi.
