Wisła — miasto (od 1962 r.), jeden z najruchliwszych ośrodków wczasowo–turystycznych w Polsce. Leży w źródliskowej części doliny Wisły i w dolinach jej pierwszych, górskich dopływów oraz na stokach otaczających je gór. Powierzchnia 110 km2, rozciągłość z zach. na wsch. 15 km, z pn. na pd. 11 km. Wysokość npm: od 400 m na pn. (Wisła Obłaziec, przy granicy z Ustroniem) do 1220 m (szczyt Baraniej Góry, przez który przebiega administracyjna granica miasta). Centrum Wisły: 430 m npm. Góry otaczające miasto wznoszą się od 300 do 600 m ponad dna dolin. Miasto liczy ok. 12 tys. mieszkańców i charakteryzuje się luźną zabudową. Centrum leży w rozszerzeniu doliny rzeki Wisły, w trójkącie wyznaczonym przez góry: Bukową, Kamienny i Wierch Skalnity. Pozostałe dzielnice, położone w większości w bocznych dolinach, rozwinęły się z odrębnych dawniej osiedli i do dziś noszą ich nazwy: Piła, Jawornik i Obłaziec (na pn. od centrum), Jurzyków, Dziechcinka, Kopydło, Głębce, Łabajów, Malinka, Czarne, Nowa Osada, Gościejów i Jarzębata (na pd. od centrum).
Legendarnym założycielem Wisły miał być rycerz Imko, zwany Wisełką. W rzeczywistości istnienie osady zapoczątkowali robotnicy leśni, robiący szyndzioły (gonty) i rąbiący drewno opałowe dla cieszyńskiego dworu. Pierwsza wzmianka o Wiśle pochodzi z 1615 r. i dotyczy wysłania ludzi po gonty „..do tych lam nowoosadników na Wisły, czyli, jak rzykają, na Wielką Łąkę”. W 1643 r. została „Nowa Wieś na Wisłach” wpisana do urbarza z podaniem powinności każdego z 30 ówczesnych osadników. M.in. mieli oni dostarczać na zamek 30 kóp suszonych i 15 kóp świeżych pstrągów, po jednej sztuce przędzy (zrobionej z pańskiego materiału) oraz opłacać fury, przywożące sól z Wieliczki.
Wieś rozwijała się powoli — znaczny ruch ludności spowodowany był prześladowaniami religijnymi, jak również feudalnym uciskiem ze strony habsburskich urzędników. W 1722 r. Wisła liczyła 79 osadników (najpopularniejsze nazwisko: Cieślar, występuje 17 razy; poza tym: Pilch, Polok, Bujok, Czyż, Podżorski, Szarzeć). Zajmowali się oni głównie pasterstwem; z końcem XVIII w. było w Wiśle aż 15 spółek szałaśniczych. Upadek szałaśnictwa w połowie XIX w. przekształcił wieś w rolniczą i dopiero początek XX w. zarysował pewne możliwości zmian.
W 1783 r. otwarto w Wiśle pierwszą szkołę. W 1824 r. wzniesiono nowy, murowany budynek szkolny istniejący w centrum miasta do dziś. O prężności rozwoju szkolnictwa może świadczyć fakt, że wkrótce otwarto dodatkową szkółkę dla pierwszych klas w starym domu zajezdnym „Pod Pajtą” (1863 r.), a niebawem powstały szkoły w licznych przysiółkach: Malince (1871 r.), Jaworniku (1876 r.), Czarnem (1879 r.) i Głębcach (1883 r.). Znaczny wkład wniósł w to dzieło pedagog Jan Śniegoń (1819-80), któremu Wisła zawdzięcza też powstanie pierwszej biblioteki publicznej (1859 r.) oraz poczty (1874 r.).
Od początku XIX w. Wisła odwiedzana była coraz częściej przez podróżników udających się do źródeł Wisły. Anonimowy autor napisał jednak w 1857 r. w „Gwiazdce Cieszyńskiej” bez entuzjazmu: ,J)omy bez kominów w Wiśle. Cztery tysiące mieszkańców i kilka mil w obwodzie, woda pędzi kilka tartaków, droga leśna (…) aż pod Górę Baranią”.
Za „odkrywcę” Wisły uchodzi Bogumił Hoff (1829-94), badacz kultury ludowej i współpracownik Oskara Kolberga. Odwiedził on tę wieś w r. 1882, a zachwycony jej urokiem rozpoczął propagować jej walory w prasie i wśród przyjaciół. Zebrane w Wiśle materiały historyczno-etnograficzne wydał w postaci monografii tej miejscowości, a w 1885 r. wybudował tu pierwszą willę o znamiennej nazwie „Warszawa” i osiadł w niej na stałe. Nieco później powstały wille „Jasna” i „Janina”. Do Hoffa dołączył wkrótce dr Julian Ochorowicz (1850-1917), znany warszawski uczony, filozof i parapsycholog. Wspólnie podjęli budowę kolejnych drewnianych pensjonatów: „Sokół”, „Placówka” i „Jaskółka”. W ostatniej z tych willi zamieszkał (w 1899 r.) sam Ochorowicz, zanim na tzw. Dzielnicach nie powstała jego murowana, stojąca do dziś „Ochorowiczówka”. W niej uczony mieszkał w latach 1901-12, prowadząc w specjalnie urządzonym laboratorium swoje eksperymenty z zakresu mediumizmu i psychotroniki. Plany tych wszystkich obiektów były dziełem Bogdana Hoffa, syna Bogumiła.
W 1911 r., z inicjatywy Bogdana Hoffa i Heleny Wiśniewskiej, w centrum wsi nad brzegiem Wisły, w przebudowanej, murowanej stajni uruchomiono… nowoczesny, piętrowy zakład kąpielowy. Wyposażony był on w aparaturę hydropatyczną, wanny do kąpieli mineralnych oraz bogatą aparaturę elektromedyczną, zasilaną prądem z akumulatorów. Specjalnie zaangażowany lekarz prowadził badania i przepisywał kuracjuszom zabiegi. Zakład uległ zagładzie w czasie wielkiej powodzi 4 VIII 1915 r., podmyty nurtami Wisły. W tym czasie zaczęły powstawać i inne wille — w 1911 r. przebywało tu latem ok. 300 gości, w związku z czym Rząd Krajowy w Opawie uznał Wisłę oficjalnie letniskiem. Istniało tu wówczas 11 gospód, 7 sklepów i kilkanaście zakładów rzemieślniczych. Wkrótce zaprowadzono wodociąg samociśnieniowy i kanalizację, a przeprowadzone badania bakteriologiczne wykazały wyjątkową czystość miejscowej wody i powietrza. W 1913 r. Bogdan Hoff zakupił w centrum wsi znaną gospodę „Louisendorf”, wzniesioną w II połowie XIX w., a należącą do cieszyńskiego przedsiębiorcy budowlanego Fryderyka Fuldy. Gospoda przebudowana została na komfortowy hotel (dzisiejszy hotel „Piast”), wyposażony w salę do koncertów i przedstawień teatralnych oraz bibliotekę z czytelnią. Od 1928 r. w małym pokoiku hotelu „Piast” przyjmował pacjentów dr Stanisław Figa — pierwszy stały lekarz w Wiśle. Nowe letnisko przyciągało wielu ludzi ze świata kultury.
