Klimat

Całe opisywane tu pasmo Czantorii* i Stożka* charakteryzuje się klimatem górskim. Ze względu jednak na to, że Beskid Śląski leży na obszarze ścierania się wpływów klimatu oceanicznego i kontynentalnego, warunki klimatyczne cechują się tu wielką zmiennością na przestrzeni roku, a pogoda zmienia się często wielokrotnie w ciągu dnia.

Przez ok. 2/3 roku napływa nad Beskid Śląski wilgotne powietrze polarno-morskie znad pn. Atlantyku. W zimie przynosi ono ocieplenie aż do pełnej odwilży włącznie oraz zwiększone zachmurzenie i opady. W lecie napływa jako powietrze chłodne i daje zwykle duże zachmurzenie z obfitymi opadami i skłonnością do burz. Powietrze polarno-kontynentalne napływa najczęściej w październiku, marcu i styczniu. W lecie przynosi ono falę ciepła, jesienią — pogodę słoneczną i bezdeszczową, a w zimie — silne mrozy. W jesieni i w zimie w masach tego powietrza powstają znaczne inwersje temperatury.

Na omawianym terenie przeważają wiatry zach. i pn.-zach., związane z cyrkulacją polarno-morską. W dolinach decydujący wpływ na kierunki wiatru ma jednak rzeźba terenu: w południkowo biegnących dolinach Wisły* i Olzy* przeważają wiatry wiejące z kierunków pn. i pd., zaś np. w kotlinie Istebnej* znaczny udział mają wiatry wsch. i zach. Wspomnieć tu trzeba również o występujących w Beskidzie Śląskim wiatrach fenowych — ciepłych i gwałtownych wiatrach zstępujących, wiejących z pd., znanych w Tatrach jako wiatry halne. Występują one najczęściej w półroczu zimowym, powodując wiele szkód w drzewostanach oraz gwałtowny wzrost temperatury i topnienie pokrywy śnieżnej.

Przeciętny roczny czas usłonecznienia w rejonie Beskidu Śląskiego waha się od ok. 1350 (Wisła*) do 1550 (Istebna*) godzin rocznie, tj. średnio 3,7-4,2 godzin dziennie, przy czym w lecie wynosi ono do 5,8 zaś w zimie spada do ok. 1,5 godziny dziennie. Najniższe usłonecznienie wykazują miejscowości w dolinach, zaś najwyższe — miejsca na stokach o pd. wystawie. Np. pd. stoki Kubalonki* wykazują rocznie 43 dni z usłonecznieniem ponad 10 godzin! Największe zachmurzenie przypada na okres od listopada do stycznia, zaś najmniejsze — na koniec lata i początek jesieni (sierpień – październik). W listopadzie i grudniu stwierdzono też największą ilość dni mglistych, szczególnie częstych w dolinach.

Beskid Śląski jest jednym z najbardziej deszczowych rejonów Polski. Roczna suma opadów atmosferycznych, związanych głównie z napływem wilgotnego powietrza oceanicznego, uzależniona jest od wzniesienia terenu npm i jego ekspozycji w stosunku do wiatrów deszczonośnych, jednak na opisywanym obszarze nigdzie nie opada poniżej 750 mm. Najwięcej opadów otrzymują stoki wystawione ku zach. i pn.-zach., przy czym ilość opadów wzrasta wraz z wysokością. I tak np. w Wiśle* (430 m) roczna suma opadów wynosi 1190 mm, a w Wiśle Malince, na zach. stokach Malinowskiej Skały (690 m) aż ok. 1400 mm. Mniej opadów mają Istebna* i Jaworzynka*. Najwięcej opadów występuje od maja do sierpnia. Mają one często postać ulewnych deszczów i gwałtownych burz. Najmniej opadów notuje się we wrześniu i październiku. Liczba dni w roku z opadami deszczu waha się od ok. 150 w dolinach do ok. 200 w wyższych partiach.

Znaczna część opadów przypada na śnieg, przy czym udział ten zwiększa się wraz ze wzrostem wysokości npm. Liczba dni z opadami śniegu zmienia się od ok. 30 u pn. podnóży gór do ok. 90 w szczytowych partiach pasma. Pierwszy śnieg spada w najwyższych partiach pasma często już w październiku, przy czym trwała pokrywa śnieżna powstaje w górach przeszło miesiąc później, a w dolinach dopiero w połowie grudnia. Śnieg utrzymuje się od 74 dni w rejonie Cieszyna, 96 dni w Wiśle* i 106 dni w Istebnej* do ok. 130 dni w partiach podszczytowych Czantorii* i Stożka*, gdzie warunki sprzyjające narciarstwu trwają zwykle od połowy grudnia do końca marca. Najdłużej, bo nawet do końca kwietnia zalegać może śnieg na stokach pn., w głębokich, zacienionych dolinkach i na zalesionych odcinkach grzbietów. W dolinach najgrubsza pokrywa śniegu przypada na przełom stycznia i lutego, wynosząc ok. 80 cm w Wiśle* i 98 cm w Istebnej*. W partiach podszczytowych grubość pokrywy śnieżnej sięgać może do 200 cm, przy czym na odkrytych odcinkach grzbietów śnieg może być nieraz wywiany do gołej ziemi.

Niższe partie omawianego pasma, leżące poniżej 670 m npm, należą do piętra klimatycznego umiarkowanie ciepłego o średnich temperaturach rocznych od +6 do +8°C. Tereny położone powyżej tej granicy leżą w piętrze umiarkowanie chłodnym o temperaturach od +4 do +6°C. Średnie roczne temperatury dla miejscowości położonych w dolinach wynoszą: Ustroń* +7,1° C, Wisła* +6,3° C, Istebna* +5,7°C. Najwyższe średnie temperatury miesięczne na omawianym terenie występują w lipcu: +16,3°C w Wiśle*, +15°C na Kubalonce* i +14°C w najwyższych partiach gór. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń z temperaturami średnimi od —3,5° C w Wiśle* do —5,8° C w Istebnej* Zaolziu.

Podobnie jak w innych częściach Beskidów, w Beskidzie Śląskim temperatura spada wraz z wysokością — w zależności od pory roku — od 0,5 do 1°C na każde 100 m wzniesienia. W związku z tym na wysokościach ponad 750-800 m npm zanika już w ogóle lato klimatyczne, tj. okres gdy średnie temperatury dzienne są wyższe niż +15°C. Częste są również, zwłaszcza późną jesienią i w zimie, sytuacje odwrotne, gdy w dolinach jest zimno i mgliście, a na otaczających szczytach świeci słońce i temperatura wynosi o kilka lub kilkanaście stopni więcej. Są to tzw. inwersje temperatury, związane z zastoiskami zimnego powietrza w głębokich obniżeniach terenowych. Największa taka inwersja w polskich Karpatach w bieżącym stuleciu miała miejsce w lutym 1929 r. W Istebnej* Zaolziu zanotowano wówczas temperaturę —36° C.

Jak widać z powyższego, beskidzka pogoda lubi płatać figle. Nie należy o tym zapominać i na każdą, nawet krótką wycieczkę zabierać trzeba z sobą cieplejsze ubranie i okrycie przeciwdeszczowe. Jednocześnie, nie należy w Ustroniu* czy Wiśle* przerażać się jesienną mgłą, lecz próbować poszukać słońca na okolicznych szczytach.