Zwierzęta Beskidu Śląskiego

Świat zwierząt na opisywanym terenie jest stosunkowo ubogi — dotyczy to zwłaszcza wszystkich większych ssaków i ptaków. Znaczna liczba gatunków, dawniej wcale tu pospolitych, znikła zupełnie na przestrzeni ostatnich 100 lat. Przyczyną tego zjawiska jest — podobnie jak w przypadku degradacji szaty roślinnej — intensywna działalność człowieka. Do zubożenia fauny przyczynia się też nierozumne tępienie lub wyłapywanie niektórych gatunków zwierząt.

Po wielkich drapieżnikach w Beskidzie Śląskim pozostały jedynie góralskie „godki” i wspomnienia myśliwych, zapisane w starych kronikach. Ostatniego wilka upolowano tu w r. 1856, ostatniego niedźwiedzia zastrzelono w masywie Baraniej Góry w r. 1862. Ostatniego żbika tropiono w Wiśle Malince w 1902 r. Ostatni ryś padł od kuli w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia w okolicy Istebnej*. Od tego czasu aż do niedawna żadne z tych zwierząt nie było spotykane w paśmie Stożka* i Czantorii*, jednak ostatnio we wsch. części Beskidu Śl. kilkakrotnie pojawiał się migrujący ze Słowacji niedźwiedź, a w 1995 r. w lasach Baraniej Góry stwierdzono obecność rysia i małej watahy wilków.

Mniejsze drapieżniki, po zniknięciu wydry i kuny leśnej, reprezentowane są jedynie przez lisa, tchórza i łasicę łaskę. Ze zwierzyny płowej w dużej ilości występuje sarna, jeleń spotykany jest znacznie rzadziej, w pd. części pasma. Dziki występują na całym omawianym terenie w kilku migrujących stadach („watahach”), dokonują jednak nieraz znacznych szkód w wyżej położonych uprawach. Z gryzoni pospolity jest zając, bytujący w niższych partiach gór, w zasięgu pól i pastwisk. Licznie spotykana jest też wiewiórka odmiany karpackiej, o ciemnobrązowym futerku. Z drobnych ssaków należy jeszcze wymienić pospolitego jeża, kilka gatunków pilchowatych, ryjówkę aksamitną, norniki i co najmniej cztery gatunki nietoperzy.

Beskid Śląski, leżący na styku wpływów faunistycznych z północy i południa Europy (pobliska Brama Morawska), a także z jej wschodu i zachodu, ma stosunkowo bogatą awifaunę. Wprawdzie trzy ostanie orły przednie i dwa ostatnie puchacze schwytano w „żelaza” w Wiśle* w latach 1900-04, jednak spotkamy tu jeszcze myszołowa zwyczajnego, jastrzębia, krogulca i pustułkę. Z sów pospolicie występuje puszczyk, rzadziej — zwłaszcza w pobliżu zabudowań — pójdźka i płomykówka. W leśnych ostępach na stokach Kiczor* i Kyrkawicy*, a być może i na Wlk. Czantorii* żyją jeszcze ostatnie głuszce — prawdziwa ozdoba tych gór. Obok nich spotkamy jarząbki, a w niżej położonych zagajnikach i śródpolnych zaroślach — dość pospolite bażanty. W lasach reglowych dość często spotkać można orzechówkę, sójkę, sikorę bogatkę i czubatkę. Znacznie rzadszy jest drozd obrożny i kilka gatunków dzięciołów, zdradzających swą obecność donośnym stukaniem oraz stertami rozłupanych szyszek pod niektórymi drzewami. W lasach świerkowych żyje czyżyk i maleńki mysikrólik, a w latach obfitego owocowania świerków pojawiają się w nich stada krzyżodziobów świerkowych, żerujących na świerkowych szyszkach. Nad wodami spotkamy pliszki: siwą i górską. Coraz rzadszym widokiem jest sprawnie biegający pod wodą górskich potoków pluszcz, a wyjątkową rzadkością — barwny zimorodek, czatujący na łup na zawieszonej nad wodą gałązce. Na niżej położonych terenach, w zagajnikach, śródpolnych zaroślach i ogrodach, bytują liczne ptaki z rodzin pokrzewek, muchołówek, sikor i inne.

Spośród gadów — aż po najwyższe szczyty regionu dochodzi jaszczurka żyworodna. W niższych położeniach dość pospolita jest również jaszczurka zwinka, spotykana na nasłonecznionych zboczach i suchych łąkach oraz beznogi krewniak jaszczurek — padalec. U pn. podnóży pasma, między Trzyńcem a Ustroniem*, możliwe jest również spotkanie jaszczurki zielonej — to właśnie z terenu Ustronia pochodzi jedyna pewna informacja o występowaniu tego gatunku w Polsce. Coraz rzadziej zobaczyć można — wciąż jeszcze niepotrzebnie tępioną — żmiję zygzakowatą, zaś w niższych położeniach, zwłaszcza w pobliżu wód — zaskrońca.

Z płazów — najpiękniejszym i wcale często spotykanym w wilgotne dni jest salamandra plamista, której kolorystycznie niewiele ustępuje jaskrawo ubarwiona żaba — kumak górski. Dość pospolita jest ropucha zwyczajna i żaba trawna, zaś w czystych, chłodnych wodach potoków rozmnaża się traszka górska.

Osobno wspomnieć należy o faunie rzek i potoków. Cały omawiany obszar to kraina pstrąga potokowego, występującego wcale licznie we wszystkich ciekach, w dużej części jednak dzięki zarybianiu tych wód: arcyksiążęce wylęgarnie istniały na tym terenie (m.in. w Wiśle*) już w II połowie XIX w. Obok pstrąga potokowego spotkamy tu głowacza, strzeblę potokową oraz wprowadzonego sztucznie pstrąga tęczowego. W niższych, spokojniejszych wodach żyje ukleja, jelec i brzanka.

Wyniszczone zostały na omawianym terenie wspaniałe motyle: niepylak apollo i niepylak mnemozyna. Taki sam los spotkał piękne chrząszcze: kozioroga dębosza, związaną ze starymi buczynami nadobnicę alpejską i biegacza pozłocistego. Do najpiękniejszych, ale i nieczęsto spotykanych motyli Beskidu Śl. należy paź królowej oraz jeszcze rzadszy paź żeglarz, związany z krzewami tarniny na wzgórzach u pn. podnóży pasma. Dość pospolite do dziś są motyle z rodziny rusałek oraz wiele gatunków motyli nocnych. Spośród chrząszczy należy jeszcze wymienić jelonka rogacza, notowanego m.in. z Ustronia* i Istebnej*. Szczególną opieką powinny być otoczone liczne gatunki żyjących tu mrówek, stanowiących ważne ogniwo w naturalnej ochronie lasów.