Historia Beskidu Śląskiego –  XVI – XVIII wiek

Historia Beskidu Śląskiego –  XVI – XVIII wiek

W 1560 r. książę cieszyński Wacław III Adam przekazał swemu synowi Fryderykowi Kazimierzowi uposażenie, składające się z wydzielonych w odrębną jednostkę administracyjną: Frydka, Frysztatu (dzisiejsza Karwina), Skoczowa i Strumienia, wraz z otaczającymi je wsiami; w 1565 r. tereny te powiększone zostały o Bielsko. Po śmierci Fryderyka, aby uregulować ogromne długi pozostawione przez zmarłego, dobra te sprzedano. Państwo bielskie (miasto Bielsko oraz 11 okolicznych wsi), nabył w 1572 r. Karol Freiherr von Promnitz, właściciel niedalekiej Pszczyny. Już w 1545 r. poszedł w zastaw, a w 1573 r. sprzedany został Frydek oraz pn.-zach. część księstwa, gdzie powstało 5 niewielkich państw stanowych: frysztackie, rajskie (miejscowość Raj — obecnie pd.-wsch. dzielnica Karwiny), orłowskie, niemiecko-lutyńskie oraz rychwałdzkie.

W połowie XVII w. wymiera ród cieszyńskich Piastów. 19 VIII 1625 r. nastąpił zgon ostatniego męskiego potomka, Fryderyka Wilhelma. Jego siostra Elżbieta Lukrecja zdołała utrzymać księstwo jako tzw. dożywocie. Po jej śmierci (19 V 1653) dobra cieszyńskie, na mocy zarządzenia cesarza Ferdynanda III, zostały wcielone w 1654 r. do królewsko-czeskiej Komory we Wrocławiu jako dobra kameralne.

XVII stulecie to okres dla Ziemi Cieszyńskiej niezwykle tragiczny. Położona u wylotu Bramy Morawskiej i u stóp ważnej strategicznie Przełęczy Jabłonkowskiej*, chociaż nie objęta bezpośrednio działaniami, ucierpiała nie mniej niż tereny głównych teatrów ówczesnych wojen: trzydziestoletniej (1618-48), wojen tureckich, powstań Gabora Bethlena i Imre Thokoly’ego na Węgrzech oraz „potopu szwedzkiego” w Polsce. W 1620 r. przez dobra skoczowsko-strumieńskie przeszli polscy lisowczycy, wysłani przez Zygmunta II Wazę na pomoc Habsburgowi w jego walkach z unią protestancką. W 1621 r. w dolinie Olzy* przez 70 dni grasowały najemne oddziały neapolitańskie, które spaliły m.in. Ustroń*. W następnym roku wtargnął na Śląsk Cieszyński wyklęty książę Jan Jerzy z Karniowa, przegnany później przez cesarskie wojska pod wodzą pułkownika Karola Hannibala von Dohny. W 1625 r. zajął te ziemie z ramienia unii hr. Mansfeld, wyparty wkrótce przez katolickie oddziały Wallensteina. W latach 1645-47 księstwo cieszyńskie okupowały wojska szwedzkie należące do korpusu Lennarta Torstensona. Księżna Elżbieta Lukrecja uszła za polską granicę do Kęt, a szlachta cieszyńska schroniła się w Białej. Z kolei w 1657 r. spieszył przez Ziemię Cieszyńską austriacki korpus gen. Hatzfelda na pomoc królowi Janowi Kaziemierzowi przeciw Szwedom. W 1683 r. przez Bielsko, Skoczów i Cieszyn przemaszerowała część armii króla Jana III Sobieskiego, pod wodzą hetmana koronnego Mikołaja Sieniawskiego, idąca na odsiecz Wiedniowi.

Korzystanie przez wojska z kontrybucji i kwater przeradzało się w zwykłe grabieże, gwałty i mordy; podbeskidzkie ziemie pustoszone były przez oddziały wszelkiego autoramentu niczym przez plagę szarańczy. O skali obciążeń finansowych niech świadczą fakty, że w 1644 r. wydatki na utrzymanie samych tylko szańców na Przełęczy Jabłonkowskiej* wyniosły 56 tys. talarów (więcej, niż dwuletnie dochody ze wszystkich majątków książęcych!), zaś wojna turecka z lat 1681-83 kosztowała księstwo cieszyńskie ogromną kwotę 210 tys. florenów, wydanych na utrzymanie wojsk, pokrycie szkód przez nie wyrządzonych oraz na rozbudowę szańców. Najbardziej ucierpiały wsie położone bezpośrednio w dolinie Olzy*: Mosty*, Nawsie*, Gródek*, Bystrzyca*, Wędrynia*, Oldrzychowice i Sibica. Gdy dołączyła się do tego wielka fala zbiegostwa maltretowanej ludności i kolejne epidemie, cieszyński regent informował Komorę we Wrocławiu, że ludność nie tylko nie jest w stanie odrabiać pańszczyzny, lecz w większości nie ma nawet warunków do przeżycia.

Upadek gospodarczy Ziemi Cieszyńskiej został zahamowany dopiero w latach dwudziestych XVIII w. Wtedy cesarz Karol VI wyłączył te dobra z wrocławskiej Komory i przekazał je w 1722 r. jako księstwo Leopoldowi Lotaryńskiemu. Syn Leopolda Franciszek Stefan poślubił jednak później Marię Teresę i ziemie te wróciły w rezultacie do Habsburgów. W 1766 r. otrzymała je jako wiano córka cesarzowej, Maria Krystyna, wychodząc za mąż za księcia saskiego Alberta Kazimierza, syna polskiego króla Augusta III. W tym czasie dobra książęce zajmowały ok. 37% całego obszaru Śląska Cieszyńskiego z 31% ogółu jego mieszkańców. Spośród 8 miast Śląska Cieszyńskiego na terenie dóbr książęcych znajdowały się 4: Cieszyn, Skoczów, Jabłonków* i Strumień.