PILSKO (1557 m) — jest drugim co do wysokości, po Babiej Górze, szczytem w Beskidach a najwyższym w opisywanej części Beskidu Żywieckiego. Jego rozległy masyw znajduje się w grzbiecie granicznym bezpośrednio na zachód od przeł. Glinne*. Pilsko ma charakterystyczna sylwetkę — szeroka kopula o wyraźnie spłaszczonym wierzchołku, dominująca 200-300 m ponad sąsiednimi grzbietami i szczytami. Cały masyw rozrasta się w kierunku południowym od pasma granicznego, w formie krótkiego, szerokiego grzbietu z również okazałą kulminacją Mechy (Pilsko Orawskie, 1479 m). Razem z głównym wierzchołkiem Pilska tworzą w panoramach zarówno od wschodu jak i zachodu charakterystyczny układ dwóch prawie bliźniaczych kopuł. U podnóży wierzchołka z grzbietu granicznego odchodzi na północ wyraźny grzbiet Skałki, Buczynki i Łabysówki. Rozdziela on doliny potoków Glinne i Sopotnia Wielka*, których część źródłowych cieków wypływa z masywu Pilska. Natomiast na południową stronę spływają liczne strugi zasilające dwa ważne potoki słowackiej Orawy: Mutniankę i Weselankę.
Ze względu na dużą wysokość na Pilsku występuje jedyny, obok Babiej Góry (biorąc pod uwagę cale Beskidy), piętrowy alpejski układ roślinności. Do ok. 1100 m npm rośnie mieszany las dolnoreglowy, powyżej jest świerkowy bór górnoreglowy, który na wysokości 1300-1400 m zanika i przechodzi w dość okazale tutaj piętro naturalnej kosodrzewiny. Piętro naturalnych hal i roślinności naskalnej nie występuje jeszcze w pełnym zakresie. Podszczytowa płaszczowina obok charakterystycznych dla tego piętra traw i ziół pokryta jest rumowiskim skalnym, głazami i mniejszymi blokami a także występują tu niewielkie rozpadliny.
Szczyt Pilska objęty jest ochroną rezerwatową, zarówno po stronie polskiej, jak i słowackiej. Po stronie polskiej niewielki rezerwat o powierzchni 15,4 ha utworzono w roku 1971. Ochronie podlega tutaj górnoreglowy bór świerkowy i podszczytowe płaty kosodrzewiny. W rezerwacie dominuje 180-letni starodrzew świerkowy ugalęziony do ziemi o charakterze pralasu. Najstarsze okazy świerków liczą 340 lat. Po stronie słowackiej rezerwat jest 50-krotnie większy, zajmuje 809 ha, a utworzony został w roku 1967. Również i tutaj chroni się górnoreglowy bór świerkowy, kosodrzewinę, a w partiach najwyższych roślinność halną.
Najwyższy punkt Pilska znajduje się po słowackiej stronie granicy, która przecina podszczytowe wypłaszczenie na północ od głównego wierzchołka. Znajduje się tu najwyżej położone miejsce osiągalne od polskiej strony zwane Górą Pięciu Kopców (1542 m).
Na wierzchołku Pilska stoi niewielki aluminiowy krzyż, ustawiony tutaj przez parafian z orawskiej wsi Mutne*. Proboszcz z Mutnego corocznie w lipcu odprawia przy krzyżu uroczystą mszę świętą. Po stronie polskiej na północno-wschodnim zboczu Pilska znajduje się mogiła wartownika Basika, który poległ na szczycie dnia 1. września 1939 roku (polski szlak 32Ż).
Nazwa szczytu w formie Pielsko pojawia się już w XVlII-wiecznym spisie dóbr żywieckich i odnosi się do szczytowej hali. Może wywodzić się od nazwiska właścicieli, jako że nazwisko Piela wymieniane jest w spisach mieszkańców żywieckich wsi — m.in. Sopotni. Może to być również archaiczne słowo oznaczające pilę lub miejsce-las, z którego pozyskiwano drewno. Obie hipotezy mogą być w odniesieniu do Pilska prawdopodobne i nawzajem nie wykluczające się. W Dziejopisie Żywieckim (1704) wójt Andrzej Komoniecki pisze natomiast „…iż tam dawnych czasów orawscy zbójnicy mieli na tej górze swoje zebrania i uciechy sobie czynili, kazawszy sobie wina, piwa, gorzałki za swoje pieniądze przywozić, gdzie pijatyki z owczarzami i dziewkami miewali i często się tam opijali, stąd tę górę od tych pijatyk Pilsko nazywano…”. Być może nazwa tego wybitnego szczytu, od wieków położonego na południowej rubieży państwa polskiego powstała na Orawie poprzez przekształcenie słowackiego określenia Polski — Pol’sko na Pilsko (A.Siemionow). Jedna z góralskich gadek opowiada o niedoszłej żeniaczce Pilska i Babiej Góry. Ponieważ Pilsko upił się przed ślubem, Babia Góra porzuciła go, a wzgardzonego wzięła za męża Romanka*.
