MUTNE (słow. Mutné) — jedna z większych wsi na Orawie położona u stóp Pilska* (1557 m) na terenie Podbeskidzkiego Rowu. Jest to jedyna na Orawie wieś, która niemal w całości leży nie w dolinie, lecz na dwóch sąsiadujących ze sobą grzbietach. Część wsi z kościołem parafialnym usytuowana jest na szerokim grzbiecie pomiędzy potokami Mutnianką (dopływ Białej Orawy*) na zachodzie, a Mutnikiem (dopływ Weselanki) na wschodzie, natomiast druga część, zwana Drugą Stroną (slow. Druha Strana) leży na sąsiednim równoległym grzbiecie pomiędzy Mutnikiem na zachodzie a Jaworowym Potokiem (dopływ Mutnika) na wschodzie. Nazwa Druga Strona doskonale oddaje sytuację terenową. Ponadto do Mutnego należą osady Dulów i Mutniańska Pila, położone w dolinie Mutnianki. Centrum wsi z kościołem parafialnym znajduje się na wysokości 830 metrów. W roku 1997 Mutne posiadało około 2600 mieszkańców.
Nazwa Mutne (czyli mętne) pochodzi od potoku Mutnik, który podobno płyną! mętny nawet wtedy, kiedy nie padało. Według innej wersji wieś nazywała się początkowo Smutne, dla kontrastu z sąsiednią wsią Wesołe*. Tę wersję pochodzenia nazwy wsi potwierdza być może wymieniona w dokumencie z roku 1663 nazwa potoku i góry Neteśou (Niecieszów). Warto dodać, że wieś o identycznej nazwie znajduje się po stronie polskiej kolo Jeleśni.
Mutne zostało założone na prawie wołoskim przez dyrektora komposesoratu orawskiego Kacpra Illeshazy w 1647 roku. W ten sposób chciał on zabezpieczyć północne granice swoich dóbr od strony polskiej, a także umożliwić eksploatację prastarej puszczy na stokach Pilska. Zasadźcą wsi był Maciej Benczik z Jasenicy*, który wziął sobie do pomocy Macieja Klena. Z tych dwóch rodów wywodzili się pierwsi sołtysi wsi. Wkrótce pojawiło się trzecie sołtysie nazwisko — Mutniański, przybrane przez Piotra Klena, syna Macieja, bowiem według starego obyczaju dziedziczny ród sołtysi miał nosić nazwisko od nazwy wsi.
W roku 1659 Mutne liczyło 488 mieszkańców, z czego 400 było katolikami (82%) a 88 ewangelikami (18%). Ten podział wyznaniowy dość dobrze odzwierciedla etniczny skład ludności. Katolikami byli początkowo przede wszystkim mieszkańcy pochodzenia polskiego, przybywający tutaj jako zbiegowie z feudalnych „państw” Żywiecczyzny, ewangelikami natomiast ludność słowacka. Dalszy napływ osadników z Polski spowodował, że do dzisiaj zarówno gwara, jak i kultura ludowa Mutnego nosi cechy polskie, w literaturze słowackiej określane jako „góralskie”.
W okresie XVII-wiecznych wojen i niepokojów Mutne, dzięki położeniu w głębi gór i z dala od głównych dróg, kilkakrotnie uchroniło się przed zniszczeniem. Między innymi ominęły je wojny religijne, a zwłaszcza łupieżczy najazd litewskich wojsk Jana III Sobieskiego, które w 1863 roku szły z pomocą cesarzowi Leopoldowi I przeciwko Turkom. Wieś niejednokrotnie cierpiała głód i niedostatek. W okresie głodu w roku 1783 władze komitatu orawskiego zwróciły się o pomoc do samego cesarza Józefa II, któremu posłano do Wiednia kawałek chleba, pieczonego wówczas przez tutejszych chłopów z owsianej mąki zmieszanej z tartą korą drzew. Cesarz pomoc obiecał, na obietnicy się jednak skończyło. W roku 1831 we wsi panowała cholera, zaś w roku 1833 zniszczył ją pożar. Trudnym okresem byl czas I wojny światowej, na frontach której zginęło 44 mieszkańców. Wówczas w latach 1915-1917 doliną Mutnianki poprowadzono leśną kolejkę wąskotorową z Lokczy (słow. Lokca). W listopadzie 1918 roku rozpoczęły się we wsi rozruchy skierowane przeciwko Żydom i ustępującej węgierskiej władzy. Obrabowano żydowski sklep i karczmę, wyrzucono żandarmów. 2. stycznia 1919 roku do Mutnego wkroczyły oddziały wojska czechosłowackiego. Wielki pożar w maju 1921 roku w przeciągu dwóch godzin strawił kościół, plebanię, dwie szkoły i część gospodarstw. We wrześniu 1944 roku Niemcy rozpoczęli w Mutnem budowę linii obronnej. W budowie uczestniczyło wielu mieszkańców, w tym także z okolicznych wsi. Udział w pracach byl przymusowy lecz płatny. W styczniu 1945 roku zaczęły się niemieckie re-kwiracje żywności, siana, zboża, koni itp. 4. kwietnia przez wieś przeszedł front, który zabrał kilka cywilnych ofiar. 5. kwietnia Mutne było już wolne.
